Farmakogenomik veya PGx testleri, genlerinizin ilaçlara yanıtınızı nasıl etkileyebileceğini tahmin edebilir! Ancak onların kısıtlamaları var!
Bazı ilaçların sizin için neden başkaları kadar işe yaramadığını hiç merak ettiniz mi? İlaç yanıtındaki bu değişkenlik, farmakogenomik testlerin DNA’nızdaki genlere bakarak açıklamayı umduğu şeydir.
Farmakogenomik veya PGx , genlerin ilaçlara yanıtınızı nasıl etkilediğinin incelenmesidir. Genler , hücrelerin protein üretmesi için bir kullanım kılavuzu görevi gören DNA parçalarıdır . Bu proteinlerin bazıları, bazı ilaçları vücutta parçalar veya taşır. Diğerleri ise ilaçların istenen etkiyi yaratmayı hedeflediği proteinlerdir.
Yan etkiler veya etkisizlik nedeniyle birden fazla ilacı bırakan hastaları gören eczacılar olarak, farmakogenomik testlerin sağlık profesyonellerine daha kesin dozaj ve reçete yazma konusunda rehberlik etme potansiyeline sahip olduğuna inanıyoruz.
PGx testleri nasıl çalışır?
PGx testleri, ilaca tepkiyi tahmin etmek için DNA’nızın genlerindeki varyasyonları arar. Örneğin, bir genetik varyantın varlığı, kodladığı spesifik proteinin belirli bir ilacı parçalayamayacağını öngörebilir. Bu potansiyel olarak vücudunuzdaki ilaç seviyelerinin artmasına ve yan etki riskinin artmasına neden olabilir. Başka bir genetik varyantın varlığı bunun tersini öngörebilir: Kodladığı proteinin, ilacı beklenenden daha hızlı parçaladığını ve bunun da ilacın etkinliğini azaltabileceğini öngörebilir.
Örneğin sitalopram, CYP2C19 adı verilen bir protein tarafından parçalanan bir antidepresandır . Bu proteinin, ilacı parçalama yeteneği azalmış bir versiyonunu kodlayan genetik varyantları olan hastalarda yan etki riski artabilir.
Şu anda depresyon, kanser ve kalp hastalığı tedavileri de dahil olmak üzere PGx sonuçlarına dayalı olarak reçete yazma önerileri bulunan 80’den fazla ilaç bulunmaktadır . Bir sağlık uzmanının katılımı olsun veya olmasın, hastaların doğrudan kapılarına gönderebilecekleri, ticari olarak temin edilebilen PGx testleri mevcuttur. Doğrudan tüketiciye yönelik olan bu PGx testleri, tükürük örneğinden veya yanak sürüntüsünden DNA toplar ve daha sonra laboratuvara gönderilir. Sonuçlar şirkete bağlı olarak birkaç günden birkaç haftaya kadar sürebilir.
Bazı şirketler , test istemini kolaylaştırabilecek ve sonuçlar geldiğinde ilaç değişikliklerini tartışabilecek, genellikle eczacı veya genetik danışman olan bir sağlık hizmeti sağlayıcısıyla istişareye ihtiyaç duyar .
PGx testinin sınırlamaları
PGx testi çeşitli nedenlerden dolayı tüm ilaçlara nasıl yanıt vereceğinizi tahmin edemeyecektir.
İlk olarak, çoğu PGx testi insan genomundaki her genin olası tüm varyantlarını aramaz . Bunun yerine, yalnızca belirli ilaçlarla güçlü bir şekilde bağlantılı olan sınırlı sayıda gen ve varyanta bakıyorlar. PGx testleri, yalnızca test ettiği genlerle ilişkili ilaçlara nasıl yanıt vereceğinizi tahmin edebilir.
Bazı ilaçlar, birden fazla protein ve yan ürün gerektiren çok karmaşık yollarda parçalanır ve bunlar için PGx testinin yararlılığı belirsizliğini korur. Örneğin, antidepresan bupropionun parçalanmasında üç ana yol vardır ve diğer ilaçlarla veya vücut süreçleriyle etkileşime girebilen üç aktif yan ürün oluşturur. Bu, ilaca nasıl tepki vereceğinizi tahmin etmeyi çok daha zor hale getirir çünkü birden fazla değişken söz konusudur. Çoğu durumda, bir proteinin genel işlevini ve bunun bir ilaca tepkinizi nasıl etkileyeceğini güvenilir bir şekilde tahmin etmek için kesin veriler de yoktur.
PGx test sonuçlarının uygulanabilirliği ayrıca çalışma katılımcılarının çeşitliliğinin olmayışı nedeniyle de sınırlıdır . Tipik olarak, Avrupa kökenli popülasyonlar klinik çalışmalarda aşırı temsil edilmektedir. Ulusal Sağlık Enstitüleri tarafından Hepimiz Araştırma Programı olarak adlandırılan ve devam eden bir araştırma girişimi , farklı kökenden insanlardan genetik örnekler toplayarak bu sorunu çözmeyi amaçlıyor.
Doğrudan tüketiciye yönelik PGx testlerinin bir diğer sınırlaması da, yalnızca genetiğinize dayanarak ilaç tepkisini tahmin edebilmeleridir. Yaşınız, karaciğer veya böbrek fonksiyonunuz, tütün kullanımı, ilaç etkileşimleri ve diğer hastalıklar gibi yaşam tarzı ve çevresel faktörler, ilaca nasıl tepki vereceğinizi büyük ölçüde etkileyebilir. Örneğin, yüksek miktarda K vitamini içeren yeşil yapraklı sebzeler, kan sulandırıcı varfarinin etkinliğini azaltabilir . Ancak PGx testleri bu faktörleri dikkate almaz.
Son olarak, PGx sonuçlarınız ilaçlara farklı yanıt verebileceğinizi öngörebilir ancak bu, ilacın amaçlanan etkiye sahip olmayacağını garanti etmez. Başka bir deyişle, PGx testi deterministik olmaktan çok tahmine dayalıdır.
