Bu yazımız kahve tiryakilerine özel. Ben kafeinli sabah kahvemi içmediğimde başım ağrıyor. Belki aynı şey sizde de oluyordur. Peki, kahve içmemek neden baş ağrısı yapıyor diye düşündünüz mü? Bu durum aslında kahveye özel değil, bazı kişiler çay içmediğinde de baş ağrısı yaşıyor. Çay veya kahve içmemek psikolojik olarak değil gayet fizyolojik olarak bir baş ağrısı yapıyor. Şimdi kahvenin içindeki kafeinin etkisine ve kafeinsizliğin neden baş ağrısı yaptığına değinelim.
Favori içeceğimiz kahvenin içindeki kafein uyarıcı bir maddedir. Kan beyin bariyerine aşıp beyne girdiğinde adenozin reseptörlerine bağlanır ve onları etkisiz hale getirir. Adenozin reseptörleri beyni sersemleten, uykumuzu getiren proteinlerdir. Bunlar, sabah mahmurluğumuz ve gece uykumuzun gelmesinde çok önemli bir paya sahiptir. Adenozin reseptörleri engellendiğinde uykumuz kaçar, kendimizi enerjik hissederiz. Araç kullanma, sınava hazırlanma ve ders çalışma zamanlarında içilen kahve çok işe yarar. Bu yüzden yüzlerce yıldır çok rağbet gören bir içecektir.
Düzenli bir kahve içicisiyseniz, korkunç kafein yoksunluğu baş ağrısını yaşamış olabilirsiniz. Bu, kafeinin bağımlı hale gelebileceğiniz bir ilaç olduğunun acı verici bir hatırlatıcısıdır; sadece sizi neşelendirmekle kalmaz, aynı zamanda bu süreçte beyninizi de değiştirir. Herkes kafein yoksunluğundan dolayı baş ağrısı çekmez, ancak eğer yaparsanız baş ağrısı muhtemelen son fincan kahvenizi içtikten 12 ila 24 saat sonra başlayacaktır. Kafein hızlı etki eder. Sadece üç gün sürekli kahve tüketimi, bıraktığınızda yoksunluk belirtileri yaşamanız için yeterlidir. Kafein yoksunluğu baş ağrısından daha fazlasına neden olabilir. Bazı insanlarda bilişsel bozulmaya, zayıf koordinasyona, titremeye ve gribe benzer semptomlara neden olur.
Hatta Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabının (DSM-5) beşinci baskısında resmi bir tanı olarak da kabul edilmiştir. Dr Mills, diğer bağımlılık yapıcı maddelerin aksine, önerilen miktarlarda alındığında kafeinin genellikle güvenli olduğunu söylüyor. Bu miktarlar yaşa, sağlık koşullarına ve hamileliğe bağlı olarak farklılık gösterir. Ancak bu, düzenli kahve içmenin dezavantajlarının olmadığı anlamına gelmez.
Kahvenin Birçok Yan Etkisi Vardır
Tabi yararlı ve kullanışlı diye çok abartmamak lazım. Aşırı kahvenin pek çok yan etkisi vardır. Kalp çarpıntısı, düşünceleri toparlayamama ve uykusuzluk bunlardan bazılarıdır. Kafeinin bir diğer yan etkisi de bağımlılık yapıcı olmasıdır. Her güne 2 bardak kahve ile başlayan müptelalar kahve içmediğinde kendini yorgun hissedebilir ve huysuz olabilir. Buna yoksunluk belirtileri deniyor. Çoğu insan bu belirtileri yaşamamak için günlük kahve içme alışkanlıklarını sürdürürler.
Kahve içmemek bir de baş ağrısı yapabilir. Aslında bu kafeinsizliğin en yaygın yoksunluk belirtisidir. Genelde günübirlik olan bu baş ağrıları çok nadir olarak haftaya yayılabilir. Sürekli kafein alarak tansiyonunu yükselten biri kafein almadığında tansiyon tipi baş ağrılarına yakalanır. Migreni olan kişilerde kahve içmemek migren ataklarını tetikleyebilir.
Kafeinin vazokonstriktif etkisi vardır, yani kan damarlarını daraltır ve beyne giden kan akışını azaltır. Bunu, adenozin adı verilen beyin kimyasalının etkilerini bastırarak yapar. Normalde adenozin kan damarlarının genişlemesine veya genişlemesine yardımcı olur. Ancak kafein, adenozinin bağlandığı reseptörlere bağlanarak bu etkileri engeller. Kafeinin vazokonstriktif etkisi nedeniyle beyne giden kan akışındaki artıştan kaynaklanan baş ağrılarından kurtulmanıza yardımcı olabilir. Etkinliğini arttırmak için ağrı kesici ilaçlarda bile kullanılır. Ancak kafein içmeyi bıraktığınızda ve bu vazokonstriktörle kendinize her gün doz vermeyi bıraktığınızda, bir toparlanma etkisi olur.
Bunun nedeni, kafeinin adenosini bloke etmekle meşgulken, beyninizin daha fazla adenosin reseptörü oluşturmakla meşgul olmasıdır. Kahve içmeyi bıraktığınızda, adenozininizin birdenbire bağlanacak daha fazla reseptörü olur. Bu, kan damarlarının genişlemesine neden olur ve buna karşılık gelen kan akışındaki artış, baş ağrısını tetikleyebilir. Yoksunluk baş ağrılarının basit tedavisi bir fincan kahvedir. Ancak hemen espresso makinesine koşmayı planlamıyorsanız, bu baş ağrıları iki günden bir haftaya kadar sürebilir.
Kahve içmemek Tansiyon Tipi Baş Ağrıları Yapıyor
Vücudumuzun alışkın olduğu hipotalamus tarafından belirlenen bir kan basıncı var. Kahve içmemek alışkın olduğunuz tansiyona ulaşamamanıza neden oluyor. Baş ve yüz de tansiyona en duyarlı bölgelerden ikisi olduğu için baş ağrıları çekiyoruz. Beynimizin tam olarak ne olduğunu bilmesi için belirli yerlerden sinyaller alması gerek. Baş bölgesi tansiyonun düşük olduğunu söylüyor olabilir ama neden baş ağrısı yaşamak zorundayız diye sorabilirsiniz. Bununla ilgili ortaya atılan bir görüş beynin gelen sinyalleri yanlış algılayarak baş ağrısı olarak yorumlamasıdır. Şahsi fikrim bu görüş bana çok mantıklı gelmiyor ancak beynin sinyalleri yanlış yorumlaması ilk defa karşılaşılan bir olay değil.
Yoksunluk Belirtileri
Yoksunluk belirtilerinin şiddeti kişinin ne kadar bağımlı olduğuna ve kafein tüketimini ne kadar kestiğine göre değişiyor. Her sabah 2 bardak kahve içenler, bir bardak içenlere kıyasla kahve içmediklerinde daha şiddetli baş ağrıları çekebiliyor. 2 gün kahve içmeyenler de bir gün kahve içmeyenlere kıyasla belirtileri daha sert yaşıyor. Diğer taraftan biraz kafein alımı bile yoksunluk belirtilerini hissedilemeyecek seviyeye geriletebiliyor. Kahve müptelası olup gün içinde kahve içemiyorsanız küçük bir espresso baş ağrılarınızı giderebilir. Eğer baş ağrılarınız başladıysa hemen kendinize bir kahve yapın. 30 dakika içinde baş ağrılarınızın kaybolduğunu göreceksiniz.
İşin bir de psikolojik boyutu vardır. Kahve tiryakisi olup yoksunluk belirtileri gösterenler üstünde ilginç bir deney yapılmıştır. Avustralya’da Sidney Üniversite Psikoloji Bölümü araştırmacıları yoksunluk belirtileri gösteren katılımcılara kafeinsiz kahve verdiler. Kafein eksikliğini kafeinsiz kahve ile gideremezsiniz. Fizyolojik olarak mümkün değil ama katılımcılar baş ağrılarının azaldığını ve kendilerini daha iyi hissettiklerini bildirdiler. Psikolojik olarak rahatlamak mümkün olabilir ama kendi kahvenizi kendiniz hazırlıyorsanız bu pek işe yaramayacaktır.
Kafeinin Ağrı Kesici Özelliği Var
Eğer çantanızda bir ağrı kesici varsa (örneğin aspirin) prospektüsünde hangi maddeleri ihtiva ettiğine bakın. Orada kafein göreceksiniz çünkü kafeinin ağrı kesici özellikleri vardır. Araştırmalar parasetamol gibi ağrı kesici maddelerin kafein ile birlikte formüle edildiğinde daha etkili olabileceğini gösteriyor. Örneğin Geralgine K ağrı kesicisini ele alalım. Bu ilacın içinde 500 mg parasetamol ve 30 mg kafein bulunur.
Vücut için en önemli şey istikrardır. Her gün aynı saatte uyuyup uyanmaya çalışın. Aynı saatte yemek yiyin günlük rutin düzeninizi bozmayın. Vücudunuzun bir tansiyon düzeni varsa bunu aşağı veya yukarı çekmek sizi huzursuz edecektir. Kahve içmemek ömrünüzü uzatmaz, sizi hastalıklardan korumaz. Eğer seviyorsanız günde 4 – 5 bardağı geçmeyecek şekilde içebilirsiniz. Yapılan bilimsel olmayan çalışmalar baş ağrısı da çekmeyeceğinizi gösteriyor.
Kafeini Bırakmak Nasıl Etki Eder?
Eğer kafeinden tamamen vazgeçmek istiyorsanız, bu yoksunluk döneminin rahatsızlığını hafifletmenin yolları var. Soğuk algınlığını durdurmak yerine zamanla dozunuzu azaltabilirsiniz. İçtiğiniz kafein miktarı yoksunluk belirtilerinizin ciddiyetini belirleyebilir. Yedek bir içecek seçin. Araştırmalar, normal kahve yerine kafeinsiz içmenin faydalı olabileceğini öne sürüyor. Dr Mills ve ekibi, bunu ağır kahve içen kişiler üzerinde test etti. İki gruba kafeinsiz kahve, kontrol grubuna ise bir bardak su verildi. Kafeinsiz içki içtiklerini bilen katılımcılar bile yoksunluk semptomlarında iyileşme olduğunu bildirdi.
Hazırlayan: Çağlayan Taybaş
www.sinirbilim.org/kahve-icmemek-neden-bas-agrisi-yapar/
