Bilim insanları, sıradan deri hücrelerinden alınan DNA’yı kullanarak döllenebilen yumurta benzeri hücreler üretmeyi başardı. Bu gelişme, kısırlık araştırmalarında çığır açabilecek nitelikte.
Çalışmanın Detayları
Oregon Sağlık ve Bilim Üniversitesi’nden klinik biyolog Nuria Marti-Gutierrez liderliğindeki ekip, fazla kromozomları ortadan kaldırmak için yeni bir yöntem geliştirerek işlevsel insan yumurtaları oluşturdu. Bu hücreler, spermle döllendiklerinde zigota dönüşebildi.
- Araştırmada mitomeyoz adı verilen teknik kullanıldı. Deri hücresinden alınan çekirdek, çekirdeği çıkarılmış bir yumurtaya aktarıldı.
- Hücre, kromozom sayısını yarıya indirmeye teşvik edildi ve bu sayede 23 kromozom içeren haploid yumurta hücreleri elde edildi.
- Denemeler sonucunda 82 oosit üretildi; bunların yaklaşık %9’u blastosist aşamasına kadar gelişti.
Zorluklar ve Gelecek Perspektif
Oluşan embriyolarda bazı kromozomal anormallikler tespit edildi. Araştırmacılar, sağlıklı bir embriyo için kromozomların doğru şekilde eşleşmesini sağlamak üzere çalışmaya devam ediyor. Bu nedenle tekniğin klinikte kullanılabilmesi için en az 10–15 yıl gerektiği tahmin ediliyor.
Neden Önemli?
Kısırlık, dünya çapında milyonlarca çifti etkiliyor. Özellikle yumurta kalitesindeki yaşa bağlı düşüş, kanser tedavileri sonrası yumurta kaybı ya da genetik faktörler nedeniyle çocuk sahibi olamayan çiftler için bu yöntem yeni umut olabilir.
İngiltere’den üreme uzmanı Ying Cheong, “Bilim insanları ilk kez sıradan hücrelerden alınan DNA’nın yumurtaya aktarılıp aktif hale getirilebileceğini ve kromozomların yarıya indirilebileceğini gösterdi. Bu, gelecekte kısırlık tedavisini kökten değiştirebilir” dedi.
Induction of experimental cell division to generate cells with reduced chromosome ploidy
Bu çalışma dünyada ilk kez, sıradan insan deri hücrelerinden alınan DNA kullanılarak döllenebilen ve embriyo gelişimine başlayabilen yumurta hücrelerinin üretildiğini gösteriyor.
- Daha önce Japonya’da (2016–2018 yıllarında) farelerde benzer yöntemlerle deri hücrelerinden yumurta üretilip sağlıklı yavrular elde edilmişti. Ancak bu başarı insanlarda ilk kez gerçekleştirildi.
- İnsan üzerinde yapılan bu deneyde elde edilen oositlerin bir kısmı blastosist aşamasına kadar ilerledi, ancak sağlıklı ve tam bir embriyo elde etme konusunda hâlâ sorunlar (kromozomal anormallikler) bulunuyor.
