2023 yılında Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği ve Japonya’da ilk kez 49 yeni ilaç (aşılar ve gen tedavileri hariç) onaylandı. Bunlardan 40’ı, prospektüslere ve birincil literatüre dayalı olarak iyi tanımlanmış etki mekanizması (MoA) hedeflerine sahiptir ( Nat. Rev. Drug Discov. 16 , 19–34; 2017 ). Bunlar arasında 12 yeni MoA hedefi bulunmaktadır; yani daha önce onaylanmış ilaçlar tarafından modüle edilmemiş hedefler. Bu hedefleri ve bunlara karşılık gelen dokuz ilacın Tablo 1’de kısaca özeti;
Tablo 1 | Yeni etki mekanizması hedefli ilaçlar 2023’te onaylandı
| İlaç | Özellikler | Eylem hedefinin mekanizması (gen adı) | Hedef sınıf | Endikasyon | Ajans |
|---|---|---|---|---|---|
| Fezolinant | Küçük molekül inhibitörü | Nörokinin 3 reseptörü ( NK3R ) | GPCR | Menopoza bağlı vazomotor semptomlar | FDA |
| İptakopan bir | Küçük molekül inhibitörü | Tamamlayıcı faktör B ( CFB ) | Enzim | Paroksismal gece hemoglobinürisi | FDA |
| Nirogacestat a | Küçük molekül inhibitörü | γ-Sekretaz ( PSEN1 ve PSEN2 ) | Enzim | Desmoid tümörler | FDA |
| Momelotinib bir | Küçük molekül inhibitörü | Aktivin reseptörü tip 1 ( ACVR1 ) b | kinaz | Miyelofibroz | FDA |
| Capivasertib | Küçük molekül inhibitörü | RAC-serin/treonin-protein kinaz 1, 2 ve 3 ( AKT1, AKT2 ve AKT3 ) | kinaz | Meme kanseri c | FDA |
| Talketamab bir | mAb | G-protein-bağlı reseptör ailesi C grubu 5 üyesi D ( GPRC5D ) d | GPCR | Multipil myeloma | FDA, EMA |
| Concizumab bir | mAb | Doku faktörü yolu inhibitörü ( TFPI ) | Proteaz inhibitörü | Hemofili A/B | PMDA |
| Tofersen a | ASO | Süperoksit dismutaz 1 mRNA ( SOD1 ) | Enzim | Amyotrofik Lateral skleroz | FDA |
| Nedosiran bir | siRNA e | L -Laktat dehidrojenaz A mRNA ( LDHA ) | Enzim | Hiperoksalüri tip 1 | FDA |
Yeni hedefleri olan dokuz ilacın beşi küçük moleküllerdir. Bunlar arasında bir G-protein-bağlı reseptör antagonisti ve toplamda yedi yeni hedefi olan (dördü kinaz olan) dört enzim inhibitörü yer alır.
Sınıfının ilki olan nörokinin 3 reseptör antagonisti fezolinetant, menopozal sıcak basması tedavisi için onaylandı. Nörokinin B’nin hipotalamusta bağlanmasını bloke ederek termoregülasyonu modüle eden bu ilaç, bu endikasyona yönelik ilk hormonal olmayan tedavidir. Alternatif kompleman yolunda kompleman faktör B’yi inhibe eden iptacopan, paroksismal gece hemoglobinürisi olan hastalar için ilk oral monoterapidir. Notch reseptörlerinin proteolitik aktivasyonunu önleyen bir γ-sekretaz inhibitörü olan Nirogacestat, desmoid tümörler için onaylanmış ilk tedavidir. Her ikisi de kinaz inhibitörü olan iki ilaç daha kanser tedavisi için onaylandı. Serin/treonin kinaz AKT’nin her üç izoformunun bir inhibitörü olan Capivasertib, lokal ilerlemiş veya metastatik meme kanseri için fulvestrant ile kombinasyon halinde onaylandı. Anemili miyelofibroz hastaları için onaylanan momelotinib, miyelofibroz için onaylanan dördüncü Janus kinaz 1/2 (JAK1/2) inhibitörüdür, ancak aynı zamanda aktivin A reseptör tip 1’i (ACVR1) inhibe ederek kırmızı kan hücresi üretimini artıran ilk ilaçtır.
Onaylanmış iki antikor bazlı tedavi, yeni ilaç hedeflerinden faydalanıyor. Talquetamab, multipl miyelom hücrelerinin yüzeyindeki GPRC5D’ye (G-protein bağlı reseptör ailesi C grubu 5 üye D) ve T hücreleri üzerindeki CD3’e bağlanarak kanser hücrelerinin T hücresi aracılı öldürülmesini teşvik eden bispesifik bir antikordur. Listede Japonya ilaç kurumu tarafından onaylanan tek ilaç olan Concizumab, hemofili A ve B için endikedir. Bu monoklonal antikor, doku faktörü yolu inhibitörüne (TFPI) bağlanarak aktif faktör X’in inhibisyonunu bozar ve böylece hemostazı kolaylaştırır.
Ayrıca, her ikisi de nadir hastalıklar için onaylanmış, yeni hedefleri olan iki yeni oligonükleotid ilacı da vardı. Süperoksit dismutaz 1 (SOD1) için mRNA’nın bozulmasını destekleyen bir antisens oligonükleotid (ASO) olan Tofersen, SOD1 mutasyonları olan amyotrofik lateral skleroz hastalarının tedavisi için onaylandı. Laktat dehidrojenaz A (LDHA) için mRNA’yı hedefleyen küçük bir girişimci RNA (siRNA) olan Nedosiran, primer hiperoksalüri tip 1 için onaylandı. Genel olarak, yeni MoA hedeflerinden altısı, nadir hastalıkların tedavisine yönelik ilaçlar tarafından ele alınmaktadır.
