Genel kanının aksine bir uçağın havalandırma sistemi açıkken, Covid-19’a yakalanma riski oldukça az. Havalandırma sisteminde, yeni, ısıtılmış ve sıkıştırılmış hava, merkezi klima sistemi üzerinden kabine girer. Bu sistemlerde, hastanelerin ameliyathanelerinde de kullanılan HEPA (Yüksek Verimli Hava Filtresi) filtreleri bulunur.
DW: Yolcuların soluduğu havayı temizlemek için kullanılan bu filtreler, havada asılı duran ve farklı boyutlarda bulunan partiküllerin yüzde 99,95’ini tutacak şekilde tasarlanmıştır. Bu da enfeksiyon riskini büyük ölçüde azaltır. Bu filtre sayesinde kabin içindeki hava dışarıdan gelen temiz hava ile karıştırılır ve filtreleme sistemi ile kabine yeniden aktarılır. Ancak uçağın büyüklüğüne ve uçuş süresine bağlı olarak içerideki havanın tamamen değişme süresi farklılık gösterir.
Uçak havalandırma sistemleri ve uçuş sırasında COVID-19’un yayılımına ilişkin çalışmalarsa halen eksik. Bilim insanları da hava sirkülasyonu ve filtrelemenin tek başına enfeksiyona karşı tamamen koruma sağlamayacağını söylüyor. Üzerinde durulan en önemli noktalardan biri, HEPA filtrelerinin yalnızca filtreye ulaşan parçacıkları temizlemesi. Bu sebeple yolcuların, filtreye ulaşmayan parçacıklarla temastan kaçınmak için yüz maskelerini takması ve fiziksel mesafeye dikkat etmesi gerektiğine dikkat çekiliyor. DW’nin sorularını yanıtlayan Harvard Üniversitesi Havacılık Halk Sağlığı Girişimi Direktörü Leonard Marcus, bu yüzden “Havadaki COVID parçacıklarının yüzde 99’una kadarını kaldırabilen havalandırma sistemi ile yüz maskelerinin birlikte kullanımının” gerekli olduğunun altını çiziyor.
Berlin merkezli Akkon Üniversitesi’nden Epidemiyolog Prof. Dr. Timo Ulrichs ise yolcuların ve kabin görevlilerinin uçuş sırasındaki hareketinin de virüsün bulaşmasında önemli bir rol oynadığı görüşünde. Ulrichs’e göre yolcuların ve mürettebatın uçak kabininde hareket etmeleri, hava akışının yönünü etkileyebilir; dolayısıyla bazı hava partikülleri yolcuların sadece oturduğu sırada kaldığında daha uzun süre kabinde kalabilir; sonuç olarak da enfeksiyon riski artabilir. Bu görüş, Hamburg Uygulamalı Bilimler Üniversitesi’nde Uçak Tasarımı, Uçuş Mekaniği ve Uçak Sistemleri bölümünde görevli Prof. Dr. Dieter Scholz tarafından da destekleniyor. DW’ye konuşan Scholz, kabin içinde hareket eden insanlarla ilgili risklere atıfta bulunurken “Virüsler ve aerosoller de uçak içi hareketler aracılığıyla her yere taşınabilir” uyarısında bulundu.
Uçakta yiyip içmek riski arttırır mı?
Bilim insanları, yolcuların uçakta yemek yemekten veya içmekten kaçınması gerektiği görüşünde. Ancak çok gerektiği takdirde, kısa sürede olması gerektiğini savunuyorlar. Harvard Üniversitesi’nin uçaklarda COVID riskinin azaltılmasına ilişkin bir raporunda “Bir yolcu, yemek ya da içmek için maskesini kısa bir süre için çıkarırsa, civardaki diğer yolcular maskelerini takmalıdır” notu düşülüyor. Ancak uçakta yüz maskesinin çıkarıldığı her an, buna yeme-içme de dahil, enfeksiyon riski artar. Epidemiyolog Ulrichs’e göre bir yolcu ne kadar uzun süre yemek yerse, virüsün bulaşma riski o kadar artar.
Uçak tuvaleti kullanmak riski artırır mı?
Bu sorunun yanıtı büyük ölçüde yolcuların hijyen önlemlerini ne kadar dikkate aldığına bağlı. Epidemiyolog Ulrichs, “Uçak tuvaleti havalandırılıyor. Ancak önceki yolcunun hijyen kurallarına ne kadar uyduğunu, yüz maskesi takıp takmadığını bilmiyorsunuz” diyor. Ulrichs’e göre tuvalete girdiğinizde, eğer bir önceki yolcu yüz maskesini çıkarmışsa, daha fazla aerosol damlacığına maruz kalma potansiyeliniz var. Bu yüzden uzmanların önerisi, tuvalet kullanırken de yüz maskesi takılması.
Öte yandan Kasım 2020’de yayınlanan bir vaka çalışması, İtalya’nın Milano kentinden Güney Kore’nin Incheon kentine tahliye uçuşunda bulunan bir yolcunun, lavaboyu kullanırken enfekte olmuş olabileceği sonucuna ulaştı. Araştırmacılar, altı asemptomatik yolcunun uçaktayken Covid-19 kaptığını buldu. Uçaktaki tüm yolcular, tuvaletler dışında, tüm uçuş boyunca N95 maskesi takmıştı. Bu sebeple araştırmacıların görüşü, bulaşın tuvalet kullanımından kaynaklananmış olabileceği yönünde.
Harvard Üniversitesi’nden Leonard Marcus, uçak tuvaletlerinde diğer yolcuların temas ettiği yüzeylerin bulunduğunda dikkat çekerek “Bu nedenle el yıkamak önemli. Dezenfektan kullanmak da ekstra bir önlem olabilir. Tuvaletteyken yüzünüze dokunmaktan kaçının ve sonrasında temizlik konusunda dikkatli olun. Böylece riski önemli ölçüde azaltacak önlemler almış olursunuz” diyor. tamamı için kaynağa bknz
