- Kızamık hastalığının etkeni nedir?
Kızamık (Measles, Rubeola) virüsü, Paramyxoviridae ailesi, morbilli virus genusunda yer alan zarflı tek zincirli RNA virusudur. 23 farklı genotipi mevcuttur. Hemaglütinin (H) ve füzyon (F) en önemli proteinleridir. Enfeksiyon sonrası özellikle H proteinine karşı gelişen nötralizan antikorlar ömür boyu bağışıklık sağlar.
- Kızamık nasıl bulaşır? Enkübasyon süresi ne kadardır?
Solunum ve temas yolu ile bulaşır. Temas sonrasında bağışık olmayan kişilerin %90’a yakınında hastalık gelişebilir. İndeks olgudan 12-18 kişiye bulaşabilir (R=12-18). Öksürme ve hapşırma ve eller vasıtası ile virüs hedef hücrelere gelip bağlanabilir. Kızamık virüsü, enfekte bir kişi bir bölgeyi terk ettikten sonra hava sahasında iki saate kadar yaşayabilir.
Kuluçka süresi 10-14 gündür (8-15 gün). Enfekte kişiler, kızarıklığın-döküntünün ortaya çıkmasından dört gün öncesinden dört gün sonrasına kadar bulaştırıcıdır. İnsandan başka rezervuarı yoktur.
- Kızamık kliniği nasıl seyreder?
Kızamık, özellikle bebekler ve küçük çocuklar için tehlikeli olabilir. Kızamık tipik olarak başlar.
- Yüksek ateş
- Öksürük,
- Burun akıntısı (koriza) ve
- Kırmızı, sulu gözler (konjonktivit).
- Koplik lekeleri (Ağız içinde 2. premolar azı dişleri hizasında iç bukkal yüzde görülen patognomonik kabul edilen eritemli zeminde beyaz, sarı, atılmış tuz biber manzarası gibi lekeler)
- Makulopapüler döküntü; prodrom bulgularından 3-4 gün sonra başlar, birbiri ile birleşme eğilimindedir.
- Komplikasyon gelişmezse, prodromal bulguları başladıktan sonra toplam 7-10 gün sonra iyileşme başlar.
- Kızamık kimler için daha risklidir?
Kızamık tüm yaş gruplarında ciddi olabilir. Ancak kızamık komplikasyonları açısından aşağıdaki gruplarda yer alan hastalarda risk çok artmıştır
- 5 yaşından küçük çocuklar
- 20 yaşından büyük yetişkinler
- Hamile kadın
- Lösemi veya HIV enfeksiyonu gibi bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler
- Acilde döküntülü hasta var? Acaba kızamık mı?
Şüpheli Kızamık Vaka Tanımı:
- Makülopapüler döküntüyle seyreden herhangi bir hastalık.
Klinik (Olası) Kızamık Vaka Tanımı:
- 38º’den yüksek ateş ve
- Makülopapüler döküntü ve
- Öksürük veya burun akıntısı veya konjunktivit ile karakterize hastalık.
Kesin Kızamık Tanısı: Laboratuvar gereklidir.
Kesin Kızamık Tanısı için Gerekli Laboratuvar Kriterleri
- Kızamığa özgü IgM antikoru saptanması veya
- Kızamık virüs izolasyonu veya
- RT -PCR ile kızamık viral RNA saptanması veya
- 2-4 hafta arayla alınan serum örneklerinde kızamığa özgü IgG antikor titresinde belirgin (en az 4 kat) artış
- Kızamık hastasının yatış endikasyonları ve komplikasyonları nelerdir?
- Pnömoni
- Ensefalit
- İşitme kaybı
- Nörolojik bulgular
- Erken doğum
- Düşük doğum ağırlıklı bebek
Komplikasyon gelişme riski olan kişiler hastanede yatırılarak takip edilmelidir.
-ABD’de kızamık olan aşılanmamış her 5 kişiden yaklaşık 1’i hastaneye yatmak durumunda kalıyor.
-Kızamık olan her 20 çocuktan 1’i, küçük çocuklarda kızamıktan en yaygın ölüm nedeni olan pnömoni nedeniyle kaybediliyor.
-1000 çocuktan yaklaşık 1’inde çocuğu sağır veya zihinsel engelli bırakabilen ensefalit gelişiyor.
-1000 çocuktan yaklaşık 1 ila 3’ü solunum ve nörolojik komplikasyonlar nedeniyle ölüyor.
–Hamilelik sırasında geçirilen Kızamık, MMR aşısı olmamış veya kızamık hastalığına karşı bağışık olmayan hamile kadınların erken doğum yapmasına veya düşük doğum ağırlıklı bebek sahibi olmasına neden oluyor.
- Klinikte kızamık hastasının izolasyonu nasıl olmalıdır?
Hastaneye yatışı gereken vakalar için döküntünün başlamasından itibaren 5 (beş) gün süreyle solunum izolasyonu gereklidir. Bu izolasyonda;
- İzolasyon için tercih edilmesi gereken mekân tercihen negatif basınçlı odadır.
- Negatif basınçlı oda yoksa hasta özel bir odaya tek başına olacak şekilde yerleştirilmelidir. İlave özel odanın bulunmadığı durumlarda, hastalar başka bir kızamık vakasıyla aynı odaya yerleştirilmelidir.
- Tanı doğrulanana kadar bu vakalar ayrı izole edilmelidir.
- Hastanın kullandığı kişisel/tıbbi araç gereç ayrı tutulmalı ve kullanım sonrası dezenfekte edilmelidir.
- Hastanın zorunlu haller dışında odadan çıkışı sınırlanmalıdır. Çıkmak zorundaysa, virüs yayılımını azaltmak için hastaya mutlaka cerrahi maske takılmalıdır. Kızamığın spesifik rutin bir antiviral tedavisi yoktur. Tedavi destekleyici ve semptomatiktir. Ancak bakteriyel bir komplikasyon geliştiyse antibiyotik verilebilir
- Tedavide ne yapabilirim?
- Kızamığın spesifik rutin bir antiviral tedavisi yoktur.
- Tedavi destekleyici ve semptomatiktir.
- Ancak bakteriyel bir komplikasyon geliştiyse antibiyotik verilebilir
- Kızamık temaslısı sağlık çalışanına ve hasta yakınına ne yapılmalıdır?
- Hastaya bakım veren aşısız sağlık personeli maske kullanmalıdır.
- Kayıtlı en az iki doz aşısı olduğu bilinmeyen kişilerin ziyareti engellenmelidir.
Temaslı Tanımı:
Olası/kesin vakayla bulaştırıcı olduğu dönemde, aşağıdaki epidemiyolojik ilişkisi olan kişilerdir.
- Tüm hane halkı
- Vaka ile aynı yerde uyuyanlar (hastane, yatılı okul, askeriye)
- Vaka ile aynı sınıfta, okulda ve aynı yerde günlük bakımı alan çocuk/yetişkinler
- Vaka ile aynı yerde bekleyenler (hastanede bekleme odasındaki hastalar ve hasta yakınları) ve aynı konsültasyon odasında vakanın görülmesinden sonraki 2 saat içinde muayene olanlar)
- Vaka ile aynı işyerinde çalışan iş arkadaşları
- Vaka ile aynı iş/eğitim biriminde bulunup vaka ile ortak alanı paylaşmış olan kişiler
- Vaka ile aynı uçakla seyahat edenler arasında, aynı sırada ya da 2 sıra arka ve önünde oturanlar
- Vakanın dolaştığı ortak alanda (sinema, alışveriş merkezi, restoran, toplu taşıma araçları vb) aynı zamanda bulunan diğer kişiler
- Kızamık aşısı hakkında ne biliyoruz?
Kızamık aşısı canlı aşı olduğu için gebelere ve immun sistemi baskılanmış kişilere uygulanamaz.
Olası ve/veya kesin kızamık vakasıyla temas etmiş olan ve iki doz aşılandığını belgeleyemeyen ve/veya hastalığı geçirmemiş olan 6 ayın üzerindeki herkese kızamık içeren aşı uygulanmalıdır.
Sağlık Bakanlığı kızamık genelgesinde kızamık hastalığı ve önlenmesi ile ilgili genelge yayınlamıştır.(kaynak 2 ) Tablo ve şekiller bu genelgeden alınmıştır.
Kaynaklar
- Bülbül B, Hacımustafaoğlu M. Kızamık Enfeksiyonu ve Korunma Klinik Tıp Pediatri Dergisi Cilt: 12 Sayı: 1 ;2020 sayfa: 5-12
- https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/Mevzuat/Genel_Nitelikli_Yazi_ve_Gorusler/Kizamik_Eliminasyon_Programi.pdf
- https://www.cdc.gov/measles/index.html
- Krawiec C, Hinson J W. Rubeola (Measles) StatPearls Publishing; 2023 Jan.2023 Jan 16.
- Pullukçu H, Başkol D , Erdem HA ,Zeytinoğlu A , Taşbakan M. Erişkinde Kızamık Olgusu: Antikor Yanıtı Her Zaman Beklenmeli mi? Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Dergisi 2020; 50(2):108-11
