Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

Yazar

winally

18 Aralık 2019

Paylaş Paylaş Paylaş Paylaş

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), bir kişinin dikkatini görev ve sorumluluklarına vermekte ve verilen dikkatin sürdürülmesinde güçlük yaşaması sorunudur. DEHB’li bireyler çok hareketli, konuşkan olabilir veya dürtüsel özellikler gösterebilirler. Çocuklarda ise sınıfta ayakta dolaşmak veya sürekli hareketli olmak şeklinde belirtiler gözlemlenebilir. DEHB, sosyal ve akademik veya mesleki işlevlerin önemli alanlarını etkileyebilir ve okul performansı ve kişisel ilişkilerde zorluklarla sonuçlanabilir.

Müge Ayşe Öztürk / Sinirbilim

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı koymak için net bir test yoktur. Doktorlar belirtileri eleme ve gözlem yoluyla tanı koyar. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu 3 kategoriye ayrılır. Hangi belirtilerin ağırlıklı olarak gözlemlendiğine göre sınıflandırılmıştır. Bunlar farklı teşhisler olarak nitelendirilmez, sadece etkilerin yönetilmesine yardımcı olmak amacı taşır.

Dikkat Eksikliği

Bir görevi dikkatsiz yapma ve hata eğiliminin fazla olması
Odaklanmada zorluk
Diğer insanlar konuşurken dinliyormuş gibi yapmak
Zaman yönetimi ve görev organizasyonu yapmada güçlük
Sık sık eşya kaybetmek
Görevleri tamamlamayı unutmak
Uzun süreli odaklanma gerektiren görevlerden kaçınma veya hoşnutsuzluk duyma.
Talimatları yerine getirmekte zorluk

Hiperaktivite

Aşırı konuşma
Israrcı kıpırdanma, el veya kol hareketleri
Başkalarının etkinliklerine sık sık izinsiz girme
Sıra olmakta güçlük

Birleşik Tip

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtilerinin aynı anda görünmesi durumudur. Günlük yaşamda uyum problemleri yaşamaları olasıdır.

DEHB Teşhisi Nasıl Konur?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun erken çocuklukta başlayıp etkilerinin yaşam boyu sürdüğüne dair bir görüş birliği bulunmaktadır. DSM-5te başlangıç yaşı ölçütü 12’dir. DEHB’i karakterize eden tanı ölçütlerinden altı veya daha fazla semptoma 6 aydan uzun süredir sahip olma durumunda muhtelemen DEHB teşhis edilebilir. Türkiye’de her 10 çocuktan birinde DEHB bulunmaktadır.

Amerika’da Ulusal Ruh Sağlığı Enstitüsü’ne göre, DEHB olan çocukların çoğu ilkokul çağında tanı almaktadır. Amerikan Pediatri Akademisi çocukların en 4 yaşına kadar teşhis edilmemesini önerir. Bununla beraber bazı kişiler ergenliğe hatta yetişkinliğe kadar tanı alamayabilir. Hiçbir belirli tanı testi DEHB’i tanımlayamaz. Doktorlar işitme veya görme sorunları gibi diğer olası nedenleri dışlamak için muayeneler yapar. Ebeveynler, bakım veren ve öğretmenler tarafından çocuğun davranışları hakkında ayrıntılı bilgi vermesi gerekecektir.

DEHB belirtileri depresyon, kaygı bozukluğu, öğrenme güçlüğü ve uyku sorunu belirtileriyle benzerlik gösterdiği için karıştırılabilir.

Kız çocuklarında dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtilerini tanımak önemli!

Yapılan araştırmalar sonucunda oğlan çocuklarının kız çocuklarına oranla daha fazla DEHB tanısı aldığı belirlenmiştir. DEHB’in kızlarda nadiren meydana gelen ‘erkek hastalığı’ olduğuna dair yanlış bir inanış ortaya çıkmıştır. Oysaki ana belirtiler kız ve oğlan çocuklarında da aynıdır. Oğlan çocukları öfke ve hayal kırıklıklarını fiziksel ve sözlü olarak ifade ederken kız çocukları içe atma eğilimindedir ve kız çocuklarında belirtiler daha hafif şekilde gözlemlenebilir. Kız çocuklarında dikkat eksikliği daha yaygın görülür, dürtüsellik eşlik edebilir.

Bir kız çocuğu yetişkinliğe kadar DEHB tanısı almazsa başka zorluklarla karşı karşıya olma riski taşıyabilir. Bu risklerden bazıları:

Düşük özgüven
Problem çözmede mantık yerine düzensiz duyguların yönlendirdiği baş etme stratejileri geliştirmek
Yüksek stres seviyesi ve anksiyete bozukluğu
Depresyon

Dr. Ellen Littman DEHB’li bir kızın ergenlik ve genç erişkinliğe girerken tanı almaması veya tedavi görmemesi durumunda, kaçınılmaz olarak bir “uyum sorunu ile” karşılaşacağını söylüyor.

Dikkat Eksikliği Ve Hiperaktivite Bozukluğu Tedavisi

DEHB’nin tedavisi yoktur, ancak insanların hastalığın belirtilerini yönetebilmesi için geliştirilmiş yöntemler vardır. İlaçlar, beyindeki dikkat ve kontrollerden sorumlu olan kimyasal maddeleri dengeleyerek belirtileri yönetmeye yardımcı olmak için kullanılır ve en çok tercih edilen yöntemdir. İlaç tedavisine ek terapi yöntemleri belirtilerin azaltılmasında faydalı olduğu için önerilmektedir. Davranışçı terapi, psikoterapi, ebeveyn eğitimi, aile terapisi, sosyal beceri eğitimi gibi ek tedavi yöntemleri kullanılır. Rutin oluşturmak, spor yapmak, beslenme alışkanlığı kazandırmak ve küçük başarıları ödüllendirmek DEHB tedavisinde etkili yöntemlerdir.