Aralıklı oruç tutmak farelerde sindirim sistemindeki bakterilerin aktivitesini değiştirerek farelerin sinir liflerinin daha hızlı iyileşmesine yardım ediyor. Beyin bağırsak arasındaki bağlantının çok daha iyi anlaşıldığı bu araştırma dünyanın en itibarlı dergilerinden Nature’da yayınlandı. Araştırmacılar 3-Indolepropionik asit (IPA) adlı molekülün aralıklı oruca maruz bırakılan farelerde daha fazla sentezlendiğini keşfetti. IPA adlı metabolit de akson adlı nöron parçalarının yapısında bulunan bileşenlerden biridir. Nöronlar aksonlar vasıtasıyla elektriksel sinyalleri aktarırlar. Bu açıdan baktığımızda IPA’nın ne derece önemli bir yapı bileşeni olduğunu daha iyi anlayabiliriz.
Aralıklı Oruç IPA Miktarını Artırıyor
Bilim insanlarının aralıklı oruç ile ilgili yaptıkları araştırmalar yeni değil. Vücudu bir süre aç bırakarak dinlendirmenin pek çok yararı olduğu biliniyor. Özellikle bağışıklık sistemi üzerinde çok önemli etkilere sahip aralıklı oruç ile ilgili yapılan yüzlerce araştırma var. Ancak farelerde bulunan bu yeni mekanizma nöral hasarların tedavisinde yeni bir umut olabilir. IPA üreten bakteriler hem farelerin hem de insanların bağırsaklarında doğal olarak bulunuyor be bu madde Clostridium sporogenesis bakterileri tarafından sürekli sentezleniyor.
Sinir hasarlarının iyileşmesi hiç kolay bir süreç değildir. Beyinde yeni nöron oluşan sadece belirli bölgeler vardır. Onlarda da yeni nöronlar üretilse bile ölen veya hasarlı nöronların bağlantılarına sahip olmayacağı için ciddi bir rehabilitasyon süreci gereklidir. Literatürde yer alan çalışmalarda aralıklı oruç ile hasarların daha kolay onarıldığı ve yeni nöronların oluşumu arasında bir ilişki keşfedilmişti ama bu çalışmada ilk defa sinir liflerinin de daha hızlı iyileştiği gözlendi.
Aralıklı Oruç Bir Tedavi Seçeneği Olabilir Mi?
Vücuttaki en uzun nöron siyatik siniridir. Omuriliğin alt kısmından başlar tüm bacak boyunca aşağı uzanır. Siyatik sinirin akson uzunluğu çok fazla olduğu için araştırmada bu sinirdeki tahribatlar incelendi. Siyatik siniri hasarlı farelerin yarısı aralıklı oruca maruz bırakılırken diğer yarısının beslenme düzeninde herhangi bir değişiklik yapılmadı. Aralıklı oruç uygulayan fareler bir gün istedikleri gibi yiyip diğer gün bir şey yemiyorlardı.
Aralıklı oruç diyeti ve normal diyet 10 gün ila 30 günlük periyotlarda sürdü. Farelerin siyatik siniri cerrahi operasyonla kesildikten sonra iyileşme süreçleri çok yakından takip edildi. Öncelikle kesilen akson yerine farelerin tekrar büyüyen aksonunun uzunluğuna bakıldı. Aralıklı oruç uygulayan farelerdeki akson uzunluğu beslenme düzeni değişmeyen gruba göre ortalama %50 daha fazlaydı.
Araştırmacılar elde ettikleri sonuçlar karşısında şaşkına döndüler. Bu durum gözleri bir kez daha bağırsak bakterilerinin sinir sistemi üstündeki etkilerine çevirdi. Bu sadece buzdağının görünen kısmı olabilir mi? Nöral hasarın iyileşmesinin sırrı mikrobiyota içindeki bakterilerin ürettiği metabolitlerde mi saklı acaba?
Mikrobiyota ve Beyin
Araştırmacılar aralıklı oruç uygulayan farelerdeki akson iyileşmesini gördükten sonra bunun hangi mekanizmayla gerçekleştiğini keşfetmeye çalıştı. Aralıklı oruç uygulayan farelerin kan dolaşımında yüksek miktarda IPA gibi akson bünyesine katılan metabolitler yer alıyordu. IPA’nın gerçekten aksonun yapısına katılıp hasarı iyileştirdiğini doğrulamak için bir grup fareye antibiyotik verilerek bağırsakların bakterilerden tamamen temizlenmesi sağlandı. Daha sonra da farelere genetiği değiştirilmiş ve IPA üreten ve üretemeyen Clostridium sporogenesis bakterileri enjekte edildi. Hipoteze göre gerçekten aralıklı oruç ile artan IPA akson büyümesinde rol oynuyorsa antibiyotik kullanan farelerde IPA gözlenmeyeceği için aralıklı orucun herhangi bir faydası olmayacaktı. Diğer bakteriler de temizlendiği için doğrudan IPA’nın etkisi kontrol edilebilecekti.
IPA üretilemeyen bakteriler verilen farelerin kanlarında neredeyse hiç IPA görülmedi ve aksonlarda da bir iyileşme tespit edilmedi. Bu sonuçlara göre araştırmacılar artık sinir hasarının iyileşmesinde IPA’nın doğrudan etkili olduğunu ve bunun da aralıklı oruç sonunda arttığını biliyorlardı.
Yeni Bir Tedavi Seçeneği Olabilir
IPA akson iyileşmesini hızlandırıyorsa bunun bakteri tarafından üretilmesini beklemeyip doğrudan fareye versek nasıl olur? Araştırmacılar bu konuyu test ettiklerinde yine olumlu sonuçlara ulaştılar. IPA metaboliti farelere ağızdan verildi ve siyatik sinirdeki hasarlar incelendi. Siyatik siniri kesilen farelerin oral yoldan IPA aldıktan sonra 2-3 haftada iyileşme sağladıkları gözlendi.
Araştırmacılar şimdi başta omurilik olmak üzere nöron hasarlarında IPA verilerek bir tedavi seçeneği yaratılıp yaratılmayacağını görmek istiyor. Farelere IPA verilmesi mevcut tedavi protokollerinin etkinliğini artırmada kullanılabilir. Araştırmacılar bakteri metabolitlerini kullanarak yeni bir terapi kolu oluşturmaya çalışıyor ve bunun etkinliğini ölçüyorlar.
IPA’nın insanlar üzerindeki etkisini anlamak için daha fazla araştırma yapılmasına ihtiyaç var. Farelerin bünyeleri ile insanlar aynı olmadığı için doğru dozun ve sıklığın belirlenmesi çok önemli. Aralıklı oruç ile insanlarda tedavi olasılığı tamamen hayal değil ama klinik olarak çok fazla araştırmaya ihtiyaç var.
Hazırlayan: Çağlayan Taybaş
www.sinirbilim.org/aralikli-oruc-sinir-lifleri
