Tıp dünyasında bilgiye erişmek hiç bu kadar kolay, ama doğru bilgiyi bulmak hiç bu kadar zor olmamıştı. Her yıl 1.5 milyondan fazla yeni bilimsel makale yayınlanıyor. Bir araştırmacının veya ilaç firması çalışanının bu seli takip etmesi neredeyse imkânsız hale geldi. İşte tam bu noktada MediLitX devreye giriyor.
125 milyondan fazla makaleye tek platformdan erişim sağlayan, yapay zekâ ile analiz eden ve araştırma süreçlerini aylardan dakikalara indiren MediLitX‘i, kurucu ortaklarından Dr. Ahmet Kemal Kardan ile konuştuk.
Öncelikle şunu sormak istiyorum: MediLitX fikri nasıl doğdu?
Dr. Ahmet Kemal Kardan- Aslında çok basit bir yerden çıktı. Sağlık sektöründe yıllarca çalıştım. Hem medikal tarafı hem de ilaç sektörünü yakından tanıyorum. Şunu fark ettim: Herkes aynı şeyden şikâyet ediyor. “Literatürü takip edemiyorum, sistematik derleme yapmak aylarımı alıyor, hangi çalışmaya güveneceğimi bilemiyorum.”
Bir ilaç firmasında ruhsatlandırma dosyası hazırlamak için literatür taraması yapıyorsunuz, aylar sürüyor. Bir akademisyen sistematik derleme yapacak, bir yılını veriyor. Üstelik sonunda elinizde ne var? Belki de gözden kaçırdığınız kritik bir makale var ve haberiniz bile yok.
Dedik ki, yapay zekâ bu işi çözmeli. Ve MediLitX’i geliştirdik.
W- 125 milyon makale gerçekten çok büyük bir rakam. Bunlara nasıl erişiyorsunuz?
A.K.K.- PubMed, Cochrane, Embase, Web of Science, Scopus, ClinicalTrials.gov ve daha birçok veritabanına erişimi tek çatı altında topladık. 40’ın üzerinde açık kaynak veritabanından veri çekiyoruz.
Ama asıl mesele erişim değil. Erişim görece daha kolay. Asıl mesele, bu milyonlarca makaleden sizin sorunuza en uygun olanları bulup, analiz edip, önünüze koymak. İşte MediLitX’in farkı burada.
Siz doğal bir dilde sorunuzu yazıyorsunuz. “Tip 2 diyabette SGLT2 inhibitörlerinin kardiyovasküler sonlanımlara etkisi nedir?” diyorsunuz. Sistem bunu PICO formatına dönüştürüyor, semantik arama yapıyor, ilgili makaleleri buluyor, kanıt düzeyine göre sınıflandırıyor ve size yapılandırılmış bir rapor sunuyor.
W-Peki bu süreç ne kadar zaman alıyor?
A.K.K.- Dakikalar. Gerçekten dakikalar.
Geleneksel yöntemle bir sistematik derleme 6-12 ay sürer. Bir ekip kurar, veritabanlarını tek tek tararsınız, binlerce makaleyi elersiniz, kalanları okursunuz, veri çıkarırsınız… MediLitX ile bu süreçte kat be kat verimlilik sağlıyoruz.
Tabii bu “sistematik derlemenizi tamamen biz yapalım” demek değil. Ama temel taramayı, ilk elemeyi, kanıt düzeyi değerlendirmesini yapay zekâ yapıyor. Siz araştırmacı olarak kritik analiz ve yorumlama kısmına odaklanıyorsunuz. Yani asıl değer kattığınız yere.
W-İlaç firmaları için MediLitX ne anlam ifade ediyor?
A.K.K.- İlaç sektörü için çok kritik birkaç alan var.
Birincisi, ruhsatlandırma süreçleri. FDA veya EMA’ya başvuru yapacaksınız, kapsamlı bir literatür tabanı oluşturmanız gerekiyor. Bu normalde aylarca süren bir iş. MediLitX ile PRISMA uyumlu, GRADE metodolojisiyle değerlendirilmiş, düzenleyici gereksinimlere uygun raporlar çok daha hızlı hazırlanabiliyor.
İkincisi, rekabetçi istihbarat. Rakip moleküllerin klinik verileri, pazar boşlukları, henüz çalışılmamış alanlar… Bunların hepsini analiz edebiliyoruz.
Ve son olarak, çok önemli bir fırsat var: İlaç firmaları, hekimlerin veya akademisyenlerin MediLitX aboneliklerini promosyon olarak sağlayabilir. Düşünün, klasik promosyon malzemeleri yerine araştırmacıya gerçek bir değer sunuyorsunuz. Hem akılda kalıcı, modern bir tanıtım yapıyorsunuz hem de bilime somut bir katkı sağlıyorsunuz. Karşılıklı kazanç. Bu tür bir fırsat piyasada çok nadir bulunur.
W-Akademisyenler ve araştırmacılar için durum nasıl?
A.K.K.- Akademisyenler bizim için çok değerli bir kesim. Çünkü onların yaşadığı sıkıntıları çok iyi biliyoruz.
Bir düşünün: Tez yazıyorsunuz, makale hazırlıyorsunuz, proje başvurusu yapıyorsunuz. Her seferinde kapsamlı bir literatür taraması gerekiyor. Üstelik birden fazla veritabanına ayrı ayrı erişmeniz gerekiyor. İnanılmaz zaman ve emek istiyor.
MediLitX ile:
- Yayın hazırlık süreçleri hızlanıyor
- Sistematik incelemelerin temeli dakikalar içinde atılıyor
- Araştırma hipotezleri bilimsel boşluklara göre şekilleniyor
- Atıf analizleri ile alandaki öncü çalışmalar hızla belirleniyor
Bir de referans yönetimi var. Akademisyenlerin kabusu! Farklı formatlar, eksik DOI’ler, tekrar eden kaynaklar… MediLitX otomatik referans çıkarma yapıyor, APA, Vancouver, Chicago gibi formatları tanıyor, DOI ve PMID eşleştirmesiyle duplikasyonları tespit ediyor. Üstelik her atıf tıklanabilir, doğrudan makaleye gidiyorsunuz.
W-Yapay zekâdan bahsedince akla hemen “halüsinasyon” geliyor. Güvenilirlik konusunda ne diyorsunuz?
A.K.K.- Çok haklı bir soru. Yapay zekânın olmayan şeyleri “uydurabileceği” biliniyor. Biz bu konuda çok katmanlı bir doğrulama sistemi kurguladık.
Öncelikle, MediLitX’in sunduğu her bilgi bir kaynağa dayanıyor. Atıfı aldığı makaleye tıklayıp doğrudan erişebiliyorsunuz. Kaynaksız bilgi sunmuyoruz.
İkincisi, GRADE metodolojisi ile kanıt kalitesini değerlendiriyoruz. Hangi çalışma güçlü kanıt sunuyor, hangisi zayıf, bunu görüyorsunuz.
Üçüncüsü, farklı modüller birbirini kontrol eden bir yapıda çalışıyor. Tek bir yapay zekâ modeline bağımlı değiliz.
Yine de şunu söylemeliyim: Günümüzde tüm yapay zekâ çıktılarını kontrol etmek önemli. Biz araştırmacının işini kolaylaştırıyoruz, ama son kararı her zaman insan veriyor.
W-Metiliktin rakiplerinden farkı ne?
A.K.K.- Birkaç önemli farkımız var:
- Türkçe dil desteği: Türkiye’de bu alanda Türkçe destek veren başka bir platform yok.
- 125 milyon+ makale: Rakiplerimizin çoğu 50-80 milyon civarında.
- Fiyatlandırma: Benzersiz özellikleri aynı fiyatlarla sunuyoruz. Çok daha avantajlı.
- Sadece erişim değil, yorumlama: Diğer platformlar makaleye erişim sağlıyor. Biz hem erişim hem analiz hem yorumlama sunuyoruz.
- Risk/Benefit analizleri: Klinik karara yönelik değerlendirmeler yapıyoruz.
- Araştırma boşluklarını gösterme: Henüz çalışılmamış alanları tespit ediyoruz.
W-Mehdilikten nasıl erişebiliriz?
A.K.K.- medilitx.com adresinden erişebilirsiniz. Yeni üye olan herkes 3 ücretsiz sorgu hakkı kazanıyor. Platformu deneyip kendiniz görün derim.
Devam etmek isteyenler için bireysel, kurumsal ve akademik olmak üzere farklı abonelik seçeneklerimiz var. Akademik kurumlar için özel indirimler de sunuyoruz.
W-Son olarak, MediLitX’in geleceği için neler planlıyorsunuz?
A.K.K.- Önümüzdeki dönemde mobil uygulamamızı çıkaracağız. Araştırmacılar her yerden erişebilecek. API erişimini genişletiyoruz, böylece kurumlar kendi sistemleriyle entegrasyon yapabilecek.
Bir de kişiselleştirilmiş literatür takip sistemi üzerinde çalışıyoruz. İlgi alanlarınızı belirleyeceksiniz, yeni yayınlar çıktığında otomatik bildirim alacaksınız. Alanınızda neler oluyor, hiçbir şeyi kaçırmayacaksınız.
Ayrıca farmakovijilans tarafında da geliştirmeler planlıyoruz. Güvenlik sinyallerini takip etmek, advers etki raporlarını izlemek ilaç sektörü için hayati önem taşıyor. Bu alanda da kapsamlı destek sunmayı hedefliyoruz.
W- Dr. Ahmet Kemal Kardan’a MediLitX hakkındaki samimi paylaşımları için teşekkür ediyoruz. Yılda 1.5 milyon yeni makalenin yayınlandığı bir dünyada, bunca veri içinden doğru bilgiye hızla ulaşmak hem zor hem de zorunluluk. MediLitX bu zorunluluğu bir fırsata dönüştürüyor.
Araştırmacılar, akademisyenler ve ilaç sektörü profesyonelleri için bilgiye erişimin demokratikleştiği yeni bir dönem başlıyor.
Sayın Kardan’a, MediLitX, DigiPharma ve Kardan.Digital çatısı altındaki çalışmalarında başarılar diliyoruz.
📧 İletişim: [email protected]
🌐 Web: medilitx.com
