İlaç Suistimali

W- Sayın Murat Yılmaz ile Amerika’nın gündemindeki tıp-sağlık-eczacılık konusu üzerine sohbet edeceğiz, Murat Bey sizi tanıyabilir miyiz?

M.Y.- Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi mezunuyum, 1995 yılında ilaç sektörüne tıbbi mümessil olarak başladım ve  ulusal-uluslar arası firmalarda bölge müdürü, tanıtım müdürü ve satış pazarlama müdürü olarak 20 yıl görev yaptım. 2015 yılından itibaren ABD’de iş yaşantıma devam etmekteyim.

Türkiye’de yönetici olarak çalıştığım en son firma olan Onko Koçsel İlaçları ile Amerika’daki ilk yılımda çalışmaya devam ettim. Amerika’da FDA onay süreçlerinin takibi ve yeni ürün araştırmaları yaptım. 2016 yılında aldığım bir teklifi değerlendirerek , bağımsız bir eczane grubu içinde teknik personel  olarak çalışmaya başladım. Bu dönemde Ashworth College Pharmacy Technician ön lisans programını bitirdim. 2017 yılında  Amerika’nın eczane teknikerliği adına en prestijli kurumu olan PTCB(Pharmacy Technician Certification Board) ulusal sertifika sınavını geçerek Certified Pharmacy Technician ünvanı aldım. Şuanda Infinity Pharmacy bünyesinde çalışmalarımı devam ettiriyorum.

W- İlacın kötüye kullanımı suistimali maalesef ülkemizde de gündeme gelmeye başladı, Amerika’daki tabloya dair bilgi almak istiyoruz.

Murat Bey, ilacın kötüye kullanımı denilince ülkemizde ; “İlaç suistimali, belirli psikotrop (diğer adıyla psikoaktif-yeşil reçete) ilaçların insanda yaptıkları keyif artırıcı davranışsal etkileri nedeniyle tıbbi bakımdan gereksiz-endikasyon dışı bir şekilde ve kişinin kendi inisiyatifiyle kullanılması”, aklımıza gelmekte “drug abuse” Amerika’da neyi ifade etmektedir.

M.Y- Sorduğunuz konu şuanda Amerika Birleşik Devletlerinin en önemli sağlık sorunu. Yaklaşık 6 ay önce Başkan Trump reçeteli ilaçlarının amaçları dışında kullanımı ve aşırı doz sonucunda ölümlerin durdurulabilmesi için ‘acil durum’ ilan etti.

Gerçekten durum her yıl kötüye gidiyor ve maalesef birçok hayat reçeteli ilaçların bilinçli ya da bilinçsiz olarak yanlış kullanımından dolayı sonlanıyor. Bu tür ilaçların kullanımında narkotik ağrı kesiciler birinci sırada yer alıyor ve eyaletlere göre değişmekle beraber bu ilaçların reçetelenmesinde, ilaç firmalarının üretimine bazı kısıtlamalar getirilmek isteniyor. Önümüzdeki günlerde bu kısıtlamaları daha fazla hissedeceğimizi düşünüyorum.

W- Amerika’da gelinen nokta ve mevcut tabloyu aktarır mısınız?

M.Y.- Tabi ki, en basit olarak şu tabloyu sunayım:

Kaynak:www.vox.com 29 Mart 2017  German Lopez ve Sarah Frostenson

Yukarıdaki tablo 2017 de daha da kötüye gitti ve rakamlar katlanarak devam etti. Yapılan araştırmalar Amerika’daki kırsal ya da kentsel yaşamdan bağımsız olarak eyaletler içinde bu rakamların dağılım gösterdiğini bize söylüyor.

Bu konuda yazılmış bir çok kitapta mevcut, bu kitaplardan en günceli ve Amerika’da en çok konuşulanı doktor Anna Lembke’nin yazmış olduğu ‘Drud Dealer, MD’ oldu. Doktor Lembke kitabında opoid ilaçların Amerika’daki doktorlar tarafından nasıl yanlış yazıldığı ayrıca genç yaşta alkol ve uyuşturucu kullanmaya başlamanın ileriki dönemde nasıl reçeteli ilacın kötü kullanımına döndüğünü kendi deneyimleri ve hasta hikayeleri ile anlatmış. Bu hikayelerden beni en çok etkileyen, 17 yaşında bir gence diş çekimi sonrasında verilen oksikodonun, o gencin hayatını nasıl kararttığı olmuştur. Gençler gerçekten çok daha korumasız ve açık böyle durumlara.

W- Amerika’da eczaneden ilaçlar nasıl alınmaktadır, OTC ürünlerin satıldığı eczane dışı yerlerde “drug abuse” için kullanılabilecek ürünü-ilaçlar var mı?

M.Y.- ABD’de eczaneler ‘Drug Abuse’ konusunda en kritik konumda, eczacılar ve eczane teknikerleri bu konuda çok yoğun bir şekilde eğitiliyor ve bu konu ile ilgili bilgilerinin güncellenmesi sağlanıyor. Kötü kullanıma uygun ilaçlar kontrol amaçlı olarak 1 ile 5 arasında olan gruplara bölünmüş durumda:

• Grup 1: tıbbi tedavi amaçlı olarak kullanılmayan kullanımı yasa dışı ilaçlar Örn.Eroin
• Grup 2: Bağımlılık yapma ihtimali oldukça yüksek ve kötü kullanımının çok yaygın olduğu ilaçlar. Örn. Hydrocodone, methamphetamine, oxycodone gibi
• Grup 3: Bu grup ilaçlar grup 2 ye göre daha az bağımlılık yapan ama gene ciddi bağımlılık ve kötüye kullanma potansiyeli olan ilaçlar.Örn. anabolıc steroidler, testosterone, tylenol with codeine gibi.
• Grup 4: Bu grup ilaçlar bir önceki gruba göre bağımlılık ihtimali daha az olan ama dikkatli kullanılması gereken ilaçlar. Xanax, Tramadol gibi…
• Grup 5: Bu ilaçlarda doktorlar tarafından dikkatli reçetelenmesi gerek ilaçlar halinde ama bağımlılık yapma ihtimali en az olan grup. Örn. Codeine içeren öksürük şurupları.

Tam listeyi merak edenler  www.dea.gov sayfasında Drug Schedules başlığı altından tüm ilaçların listesini bulabilirler.

Bu konuda en üst kurum DEA (Drug Enforcement Administration),  tüm uygulama bu kurumun kontrolünde ve gerektiği zaman eczane denetlemeleri DEA tarafından yapılıyor.

ABD’de OTC ürünlerle ilgili de kullanım kısıtlaması var, örneğin; pseudoephedrine içeren ilaçların günlük ve aylık olarak bir hastaya satışında miligram kısıtlamaları var. Ayrıca satılan hastaların kimlik bilgilerinin alınması gerekiyor.

Yukarıda belirttiğim ilaçların ilaç depolarından eczaneler tarafından satın alınması da belirli kurallara bağlanmış durumda ve DEA bu kurallara uymayan eczanelere çok yüklü para cezaları ve hatta sorumlular hakkında hapis cezası uygulamaları yapabiliyor. (Yargılama sonunda suçlu bulunurlarsa)

W- Alınan önlemler nelerdir, bu önlemlerle ölümlerin önüne geçilmesi mümkün mü?

M.Y.- Kuralların bu kadar sıkı olmasına karşın hızla artan ‘Drug Abuse’ nasıl durdurulabilir en güncel konu. Yaklaşık iki yıllık gözlemimde doktor reçetelerinin bu konuda birinci faktör olduğunu düşünüyorum. Bu ürünler ne kadar az reçetelenirse halkı korumamız daha imkân dahilinde olacaktır. Ağrı yönetimi daha kapsamlı incelenmesi gereken ve ilaç kullanımın dışında başka tedavi yöntemlerini de içermesi gereken bir tedavi olmalı bence.

W- Ülkemiz için bu önemli konuda ne gibi tavsiyeleriniz olur?

M.Y.- Türkiye’de yapılması gerekenleri konunun uzmanları mutlaka düşünüyor ve uygulamaya geçiriyordur. Ben tam olarak Türkiye’deki uygulamalar nasıl bilmiyorum ama şunu ekleyebilirim iyileştirmemiz gereken alanımız her konuda olduğu gibi veri toplama ve bunu değerlendirme olmalı. Yani Türkiye’de biz konuları ne kadar sayıya ve istatistiksel verilere dökebilirsek o kadar konulara hakim olabilir ve önlemler alabiliriz. Şu çok önemli ‘ölçemediğiniz şeyi yönetemezsiniz’.

W- Değerli murat Bey bu önemli konuda ki paylaşımınız için teşekkürler [email protected] olarak yeni görüş ve yazılarınızı paylaşmanızı bekliyoruz.