Nobel ödüllü Prof. Dr. Aziz Sancar‘ın keşfi, Türkiye’de yapılan yeni bir araştırma sayesinde ‘kanseri önleyebilecek’ bir ilaca dönüşüyor./Sözcü
Hücrelerin DNA onarım mekanizmasını haritalandırmasıyla 2015 yılında Nobel ödülünü alan ilk Türk bilim insanı olarak tarihe geçen Prof. Dr. Aziz Sancar’ın başka bir araştırmasından elde edilen sonuçlar, kanser tedavisi için kullanılacak potansiyel bir ilaca dönüşüyor. Kansere karşı “koruyucu melek” olarak adlandırılan ve hücrenin kontrolsüz çoğalmasını önleyen p53 geninin yokluğu, tüm kanserlerin yüzde 50’sine davetiye çıkarıyor.
Prof. Dr. Sancar’ın araştırmasına göre ise “p53 geninin mutasyona uğradığı bir hücrede”, biyolojik saatimizi düzenleyen mekanizmalardan biri olan ‘CRY’ adlı protein silindiğinde, kanser gelişimi önleniyor. Çünkü CRY yok edildiğinde, canlı vücudunda kanser hücresini “kendi kendine ölüme götüren” başka yolaklar aktive oluyor ve tümör, daha oluşmadan engelleniyor. Ancak Prof. Dr. Sancar’ın hayvanlarda ‘genetik müdahale’ ile gerçekleştirdiği bu silme işlemini, insanlara uygulamak, yani CRY proteinini genetik yollarla yok etmek mümkün değil.
Loss of cryptochrome reduces cancer risk in p53 mutant mice
Sirkadiyen ritim, organizmaların fizyolojisinde ve davranışında ≈24 saat ( 1 ) periyodikliği olan döngüsel değişimdir . Bu ritim, insanlarda ve farelerde hemen hemen tüm hücrelerde bulunan moleküler bir saat tarafından üretilir. Organizmadaki çevresel saatler, hipotalamustaki suprakiazmatik çekirdeklerde (SCN) bulunan bir ana saat tarafından koordine edilir. Çevresel veya genetik faktörlerin neden olduğu saat bozulması, bir dizi patolojik duruma neden olmuştur ( 2– 9 ). İlginç bir şekilde, birkaç epidemiyolojik çalışma ve daha yakın zamanda, hayvan modeli sistemleriyle yapılan bazı çalışmalar, sirkadiyen saatin bozulmasının insanları ve fareleri kansere yatkın hale getirdiğini öne sürdü ( 5 , 6 ).
5-6 YIL İÇİNDE ÖNLEYİCİ İLAÇ OLARAK KULLANILABİLİR
Koç Üniversitesi’nden Türk bilim insanları, bu proteini “ilaçla” silebilecek bir çalışma gerçekleştirdi. Hayvan deneylerinde “ilaç adayı” molekülün etkinliğini de ispatlayan araştırmacılar, insanlar üzerinde yapılacak faz çalışmaları için hazırlanıyor. Koç Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi İstanbul Eczacılık Fakültesi, Medipol Üniversitesi ve Gebze Teknik Üniversitesi’nden bilim insanlarının birlikte yürüttüğü araştırmanın başındaki isim Koç Üniversitesi Biyoloji Mühendisliği ve Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümlerinde öğretim üyesi olan Prof. Dr. Halil Kavaklı. tamamı için kaynağa bknz
Aziz Sancar & Nobel Lecture
KANSERDE DNA TAMİRİ ve TEDAVİDE DNA TAMİR YOLAKLARI
